پتروگرافی، ژئوشیمی و سن‌سنجی گرانیتوئید تخت باز، شمال‌غربی بیرجند، خاور ایران

گرانیتوئید تخت باز در شمال‌غربی بیرجند، در مجاورت مجموعه‌ای از سنگ‌های آذرآواری مرکب از توف، توف مارنی و برش رخنمون دارد. بر اساس مطالعات پتروگرافی و تجزیه عناصر اصلی، این توده آلکالی‌گرانیت تا گرانیت است. بافت‌های متداول در این سنگ‌ها، گرانولار، گرافیک، میرمکیتی، گرانوفیریک و پرتیتی است. کانی‌های سازنده اصلی شامل: فلدسپار‌ پتاسیم (اورتوکلاز و میکروکلین پرتیتی)، کوارتز و پلاژیوکلازهای سدیک هست. بیوتیت تنها کانی مافیک این سنگ‌ها است. زیرکن، اسفن و اکسید آهن کانی‌های فرعی را می‌سازد. بیوتیت به کلریت و فلدسپار‌ها به سریسیت، کربنات کلسیم و کانی‌های رسی دگرسان شده‌اند. سن‌سنجی با روش زیرکن-اورانیوم-سرب، سن توده گرانیتوئیدی را 6/0±7/55 میلیون سال (اوایل ائوسن) تعیین نمود. این مجموعه سنگی از نظر شیمیایی دارای مقادیر بالای مجموع آلکالی‌ها، Fe/Mg، Ga/Al، Hf، REE (به جز Eu)، SiO2 و Zr و مقادیر پایین Ba، CaO، MgO، P2O5 و Sr است. این ویژگی‌ها به همراه نمودارهای ژئوشیمیایی بیانگر این است که گرانیتوئید تخت باز از نوع A پس برخوردی (تیپ A2) است. این مجموعه می‌تواند از ذوب پوسته قاره‌ای در یک سیستم کششی پس از برخورد بلوک‌های قاره‌ای لوت و افغان در خاور ایران مشتق شده باشد.